Adinda Akkermans

Porno was lang een mannenaangelegenheid. Geproduceerd door en voor mannen gaf het enkel invulling aan mannelijke fantasieën. Maar de vrouw is niet meer uitsluitend het lijdend voorwerp van de porno-industrie: er is een groeiend aantal vrouwelijke porno producers en er wordt steeds meer pornografie gemaakt die zich specifiek richt op vrouwen. Met termen als porno voor vrouwen, porna of expliciet erotisch proberen de filmmaaksters duidelijk te maken dat hun porno een alternatief is voor de mainstream porno waar veel vrouwen slechte associaties bij hebben. Feministisch noemen ze zichzelf, omdat ze geloven dat ze met hun producties kunnen bijdragen aan de seksuele bevrijding van de vrouw en daarmee aan de bevrijding van de vrouw in het algemeen. Drie feministische pornografen over hun drijfveren.

door Adinda Akkermans en Marieke de Ruiter

"Ik maak wat ik zelf opwindend vind"

De Amerikaanse filmmaakster Jennifer Lyon Bell (45) studeerde psychologie aan Harvard en film- en televisiestudies aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is oprichter van het Amsterdamse productiebedrijf Blue Artichoke Films. Haar laatste pornofilm Silver Shoes won de Feminist Porn Awards van 2014

„Ik wil échte vrouwelijke opwinding laten zien, dat is het grootste verschil tussen mijzelf en een mainstream porno-producent. Daarom laat ik mijn performers seks hebben op de manier waarop zij dat zelf willen. Dat vergt veel inspanning van mijzelf en de rest van de crew. Performers gaan vaak zo op in de seks dat ze de ruimte en meubels anders gebruiken dan ik had voorzien. Met handen- en voetenwerk proberen mijn cameramensen en ik dan alsnog de shots te krijgen die we willen zonder de acteurs te storen. Het uiteindelijke resultaat is vaak nog spannender dan ik ooit had kunnen bedenken.
„Ik noem mijn films ‘explicit erotic films’ omdat het woord porno zoveel negatieve associaties oproept bij vrouwen. Zij hebben in hun leven vaak één of twee pornofilms gezien en vonden er niets aan. Ook ik was teleurgesteld door de porno die ik als tiener zag. De acteurs deden dingen waarvan ik niet echt opgewonden raakte. De standjes waren vreemd, de performers leken het niet naar hun zin te hebben en de seks vond ik behoorlijk onrealistisch. Daarnaast miste ik de elektrische spanning en connectie tussen de acteurs.
„Ik werk vanuit een artistiek en politiek perspectief, niet vanuit commerciële belangen. Ik maak wat ik zelf opwindend vind en hoop dat ik daarmee duizenden vrouwen kan opwinden. Ik wil diversiteit in seksualiteit laten zien. In mijn laatste film Silver Shoes komt bijvoorbeeld een vrouw voor met een relatief grote bos schaamhaar. Dat is not done in de porno-industrie, maar ik vind het belangrijk dat zij kan zijn wie ze is. Door te tonen dat seks complex en niet gestandaardiseerd is, denk ik dat vrouwen kunnen uitvinden wat ze leuk vinden en de dialoog met zichzelf kunnen aangaan over wat ze daarvan zouden willen ontdekken in het echte leven.
„De verhalen in mainstream porno zijn meestal niet goed bedacht noch goed geacteerd. Daardoor worden de films snel saai. Het is mijn doel om je een innemende filmervaring te bieden en tegelijkertijd heel geil te maken. Ik maak het mezelf niet makkelijk door seks te willen combineren met een verhaal. Het is moeilijk om mensen te vinden met acteertalent die in een seksfilm willen spelen. Daarnaast is er veel druk om goedkope films te produceren. Ik kan niet maken wat ik wil maken voor stuntprijzen, ook omdat ik mijn performers eerlijk wil betalen. Maar ik prijs me gelukkig dat ik een carrière heb gevonden waarin ik een activist kan zijn en mijn creativiteit kan uiten.”

"Ik zie mijn werk als politiek"

Yvette Luhrs (29) werkt als programmamanager bij het eerste pornokanaal voor vrouwen ter wereld: Dusk! Daarnaast is ze pornoregisseuse en –performer. Onlangs richtte ze Sekswerk Nederland op, een organisatie die de beeldvorming rond sekswerkers wil verbeteren.

„‘Naaktmodellen gezocht, hoge inkomsten’, las ik op het prikbord van de universiteit waar ik Media en Cultuur studeerde. Het was een advertentie van pornosite Abby Winters, toen ik daarop googelde was ik meteen gecharmeerd door hun verhaal. Ze willen alleen natuurlijke modellen zonder make-up, siliconenborsten of Photoshop. Ik heb altijd al zelf een pornofilm willen maken omdat ik in de pornofilms op tv niet de leuke seks zag die ik thuis had. Maar voordat ik mijn performers vanachter de camera zou kunnen vragen om hun benen wat wijder te doen, vond ik dat ik eerst zelf moest ervaren hoe het is om naakt voor de camera te staan. Abby Winters leek me een goed bedrijf om te starten. Hier hebben ze me ook leren filmen, fotograferen en regisseren.
„Mijn eerste shoot vond ik heel spannend. Ik moest naakt een tas uitpakken, verder nog niets seksueels. Het was een fijne ervaring, al schrok ik wel even toen het online kwam en me realiseerde: ik sta voor altijd met mijn blote billen op het internet en heb geen controle meer over deze beelden. Want je doet een shoot voor een ethische pornosite als Abby Winters maar binnen 24 uur sta je ook op vage sites als sluttywhores.uk of ben je te vinden onder de noemer ‘cheapasshairycunts’. Daar moest ik wel even aan wennen.
„Ik zie mijn werk als politiek. Ik geloof dat we een probleem hebben omtrent seksualiteit en dat vind ik storend juist omdat seksualiteit voor mij zo’n belangrijk onderdeel is van wie ik ben. Er is zoveel crappy porn dat je bijna zou vergeten dat vrouwen ook seks hebben voor hun plezier. Bij pornokanaal Dusk! hebben we de term porna geïntroduceerd, dat is pornografie die vrouwen écht opwindend vinden. De gemene deler daarin blijkt te zijn: intimiteit. Het moet harde seks zijn, maar met een duidelijke context. Ook orgasmes moeten geloofwaardig zijn. We hebben een panel van 2000 vrouwen dat bepaalt wat porna is. Zelf vind ik het wel jammer dat daarmee bepaalde niches binnen de vrouwelijke seksualiteit, zoals harde sm, niet bedient worden omdat veel vrouwen dit afkeuren.
„Van actrices in een pornafilm wordt een meer emotionele performance verwacht dan in een mainstream pornofilm. Dus méér dan alleen een getuit mondje en een hondenblik omhoog. Actrices moeten het echt naar hun zin hebben, anders zie je dat terug. Op de set worden ze dan ook in de watten gelegd met vers fruit en er zijn altijd condooms aanwezig. Zover ik het kan overzien verdienen porna-actrices over het algemeen meer dan porno-actrices. Voor seks met een jongen of meisjes krijg ik zo’n 750 euro, maar ik heb ook weleens voor 200 gewerkt omdat ik het een tof project vond van makers met weinig geld.”

"Ik ben geinteresseerd in gezichtsuitdrukkingen"

‘Ms Naughty’ (41) maakt porno voor vrouwen en blogt over dit onderwerp. Ze komt uit een klein religieus plaatsje in Australië waar porno nog steeds een taboe is. Daarom werkt ze onder een pseudoniem.

„Ik was acht jaar toen ik pornoblaadjes ontdekte onder het bed van mijn vader. Fascinerend vond ik het, maar ik vroeg me ook meteen af waarom er alleen maar naakte vrouwen in stonden en geen naakte mannen. Toen ik rond mijn achttiende voor het eerst een seksshop binnenging, viel me ook meteen op dat alle pornografie gericht was op de man. Ik vond dat seksistisch en wilde dat die porno míj zou aanspreken. Ik ging schrijven voor de Australische versie van de Playgirl en toen in 2000 het internet opkwam was ik er als een van de eersten bij om porno voor vrouwen te maken.

„Het feministisch perspectief is voor mij heel belangrijk want juist als het om seks gaat worden vrouwen en mannen nog altijd niet als gelijk gezien. Geld is ook zeker een drijfveer. Films van heteroseksuele koppels verkopen het beste, dus dat bepaalt wat ik voornamelijk maak. Met het geld dat ik verdien met die commerciële producties kan ik mijn meer artistieke en politieke films bekostigen.

„Veel mensen denken dat porno voor vrouwen gelijk staat aan soft porno, maar dat is niet waar. Het verschil zit meer in de manier waarop de seks wordt gefilmd, waar de focus ligt en welke handelingen er in voorkomen. Zo wordt in mainstream porno het hoofd en het lichaam van de man steeds weggesneden, je ziet alleen zijn penis. Ik ben juist geïnteresseerd in gezichtsuitdrukkingen. Laatst filmde ik een koppel dat zo in bed lag dat ik alleen genitaliën kon zien. Heel frustrerend, want ik wilde juist in beeld brengen hoe ze naar elkaar keken. Ook cunnilingus vind ik belangrijk om te laten zien. Een man die bij een vrouw naar beneden gaat is volgens het mainstream dogma onverkoopbaar. Maar zelf merk ik dat ook mannen graag kijken naar films waarin vrouwen met respect worden behandeld en genieten.

„Ik probeer mijn persoonlijke, vrouwelijke blik in mijn films te stoppen. Ik maak wat ik zelf zou willen zien en put daarbij uit mijn eigen fantasie. Ik moet er wel voor waken om niet al mijn fantasieën te verbruiken, want als ik er eenmaal een film over heb gemaakt word ik er niet meer opgewonden van. Als je een scène honderd keer voorbij ziet komen in de montage word je er immuun voor en ik kijk sowieso te technisch. Soms laat ik aan vrienden een scene zien vanwege een bijzondere lichtinval en vergeet ik dat het voor hen raar moet zijn om naar seksende mensen te kijken.”

Kader: Van porno naar porna

-In de jaren ’70 gaan steeds meer vrouwenbewegingen ageren tegen porno. Zoals de actiegroep Vrouwen tegen Porno in Nijmegen. Porno zou seksistisch en vrouwonvriendelijk zijn.

-In de jaren ’80 ontstaat als tegenbeweging het ‘sex positive feminism’. Deze feministen willen geen verbod op porno maar de industrie feminiseren.

-In 1984 maakt ex- pornoperformer Candida Royalle de eerste seksfilm voor vrouwen: Femme.

-Porno voor vrouwen krijgt pas echt voet aan de grond met de komst van het internet – omstreeks het millennium- dat porno anoniem en makkelijk toegankelijk maakt voor vrouwen.

-Steeds meer filmmaaksters gaan zich toeleggen op het produceren van porno voor vrouwen. Een bekende naam is Erika Lust die vanaf 2004 porno voor vrouwen maakt.

-In 2006 organiseert seksshop Good For Her uit Toronto de eerste awarduitreiking voor porno voor vrouwen: the Feminist Porn Awards. Deze awarduitreiking krijgt veel navolging, zoals de PorYes awards in Berlijn.

-In 2009 wordt het eerste pornokanaal voor vrouwen ter wereld in Nederland gelanceerd: Dusk! Een panel van 2000 vrouwen bepaalt wat porno voor vrouwen is en wat dus uitgezonden moet worden. Inmiddels is Dusk! verkocht aan 15 Europese landen en de VS.

Kader: Cijfers

Er is nog weinig specifiek onderzoek gedaan naar porno voor vrouwen, maar wat we wel weten:

-Een derde van de vrouwen tussen de 15 en 71 jaar zegt wel eens naar porno te kijken tegenover driekwart van de mannen, zo blijkt uit onderzoek van kenniscentrum Rutgers WPF.

-Volgens datzelfde onderzoek kijken jongere en hoogopgeleide vrouwen meer naar porno dan oudere en laagopgeleide vrouwen.

-Van de vrouwelijke pornokijkers in Nederland tussen 15 en 25 jaar kijkt 70 procent naar hardcore porno. Meer dan Nederlandse mannen van die leeftijd houden ze van SM en bondage, concludeert een online onderzoek van het International Society for Sexual Medicine.

-De Correspondent analyseerde onlangs dat een vijfde van de bekende pornoregisseurs van het vrouwelijk geslacht is.